اولین روز همایش «نمود زندگی روزمره در سینمای مستند» در خانه سینما با حضور آذر تشکر، صالح نجفی و پوریا جهانشاد برگزار شد. همایش «نمود زندگی روزمره در سینمای مستند» که توسط انجمن مستندسازان با همکاری خانه سینما و مشارکت مرکز گسترش سینمای مستند تجربی برگزار میشود با صحبتهای ابراهیم مختاری، رئیس هیئت مدیره انجمن مستندسازان شروع شد که ضمن خوشحالی از برگزاری این همایش از همکاری خانه سینما و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تشکر کرد. سپس ناهید رضایی، دبیر همایش توضیحی درباره تلاش چند ماهه گروه برگزاری وانتشار کتابی حاوی مجموعه مقالاتی درباره زندگی روزمره و سینمای مستند داد.
این همایش در اولین نشست خود با موضوع «معرفی ترم زندگی روزمره از نگاه علوم اجتماعی، فلسفه وهنر» میزبان صالح نجفی، مترجم و ویراستار متون تئوریک و پوریا جهانشاد، مولف و منتقد سینما بود. پس از برگزاری نشست اول، فیلم مستند «وقایع نگاری یک تابستان» اثر ژان روش به عنوان اولین فیلم مستندی که میتوان به شکل مشخص رد پای زندگی روزمره را در آن دید به نمایش در آمد و سپس نشستی با حضور آذر تشکر، صالح نجفی و پوریا جهانشاد با هدف بررسی نشانههای زندگی روزمره در فیلم «وقایع نگاری یک تابستان» برگزار شد. همچنین نسیم نجفی، نویسنده و منتقد سینمای مستند در هر دو نشست به عنوان گرداننده و مجری حضور داشت.
دومین روز این همایش با نشستی تحت عنوان نگاهی به رویکردهای معاصر به زندگی روزمره در سینمای مستند جهان با حضور عطیه عطارزاده، مستندساز و مترجم، محمدرضا فرزاد، مستندساز و نویسنده و بهزاد خسروی نوری، مدرس و منتقد هنری برگزار شد. این نشست با خواندن تکههایی از کتاب «پرسه زنی در زندگی روزمره» اثر عباس کاظمی توسط نسیم نجفی، گرداننده نشست آغاز شد.
در ادامه عطیه عطارزاده در رابطه با نمود زندگی روزمره در مستندهای خودنگار با تمرکز بر فیلمهای خانگی در آثار آلن برلینر و راس مک الوی صحبت کرد. آلن برلینر و راس مک الوی فیلمسازانی هستند که در رابطه با خودشان، خانوادهشان و اطرافیانشان فیلم ساختهاند. و با اشاره به نظریههای باختین و لوفور در رابطه با زندگی روزمره که معتقدند مصرف گرایی، تبلیغات و سازوکارهای مدرنیسم انسان معاصر را نسبت به خود بیگانه کرده است و از این رو برلینر و مک الوی به جهت پرداختن به امور به ظاهر عادی زندگی روزمره اهمیت دارند.
عطیه عطارزاده صحبتهایش را با نمایش تکههایی از فیلمهای Nobody s Business و Wide Awake اثر آلن برلینال و Sherman s March و Bright Leaves اثر راس مک الوی ادامه داد و از جنبشهای آماتوری صحبت کرد، که از دوربینهای سبک برای ساختن فیلمهای شخصی استفاده میکردند، این نوع فیلمسازی در جنبش آوانگاردیسم به اوج خودش رسید. سه رویکردی که مستندسازان در استفاده از فیلمهای خانگی در فرم هنری استفاده میکنند: ۱- طبیعی سازی: یعنی فیلمساز برای اینکه یک احساس را نشان دهد از آن فیلم استفاده میکند ۲- تقابل: تصویر یک چیز میگوید ولی نریشن یک چیز متضاد از تصویر رابیان میکند که در کل مفهوم دیگری میدهد ۳- تاریخی کردن
محمدرضا فرزاد در رابطه با ملال که یکی از شاخصههای زندگی روزمره است و حضورش در فیلم مستند صحبت کرد. و به این اشاره کرد که سه کتاب «فلسفه ملال»، «زندگی روزمره و زندگی فرهنگی» و «ملال یک تاریخ سرزنده» اساس صحبتهایش در رابطه با این موضوع خواهد بود. او به این اشاره کرد که در فلسفه و ادبیات خیلی جدی به ملال پرداخته شده است. همانطور که نیچه ملال را یک وضعیت آرامش ناخوشایند میداند که فرد در آن دچار خلاقیت میشود. و با اشاره به دو مستندساز مطرح، شانتال آکرمن بهعنوان کسی که در فیلمهایش منتقد ملال هست و کوکو شرایل به عنوان کسی که مدافع ملال هست صحبتهایش را در حالی که بخشی از فیلم شانتال آکرمن در پس زمینه پخش میشد ادامه داد و به حرکتهای دوربین مثل پن که بیانگر ملال آور بودن یک وضعیت است در این فیلمها اشاره کرد.
این نشست با صحبتهای بهزاد خسروی نوری مدرس دانشگاه استکهلم سوئد و منتقد هنری ادامه پیدا کرد. او با اشاره به مگنوس پرتوس، نظریهپرداز و فیلمساز سوئدی که معتقد است موضوع مهم نیست What do you do، چطور کاری را انجام میدهی مهم است How do you do صحبتهایش را شروع کرد و در ادامه با بیان ویژگیهای آثار پرتوس و ارتباطش با زندگی روزمره صحبتهایش را ادامه داد.
مگنوس در کارهایش عناصری را انتخاب میکند که معمول نیستند و آدمها و روایتهایی را انتخاب میکند که در بطن جامعه وجود ندارند، مگنوس حاشیه نگاری میکند و آدمها به ظاهر بیاهمیت هستند و روایتی از این آدمها میسازد که فرد بیننده را دچار کنجکاوی میکند و در رابطه با تعریفی که از آدمها انجام میدهد یک کلان روایتی را میسازد در نهایت مگنوس زندگی روزمره را نه در معنای امر روزمره بلکه در شکل کنجکاوی امروزه ما انجام میدهد.
بعد از این نشست دو فیلم «خبرهایی از خانه» اثر شانتال آکرمن و «زنانه» مهناز افضلی به نمایش در آمد و بعد از نمایش نشستی با حضور فیروزه مهاجر، مترجم و پژوهشگر حوزه زنان، آزاده اکبری نظریهپرداز حوزه جنسیت و آزاده بیزارگیتی، مستندساز در رابطه با جنسیت و زندگی روزمره با تمرکز بر این دو فیلم برگزار شد.
آزاده بیزارگیتی در صحبتهایش به این موضوع اشاره کرد که چرا جنسیت و زندگی روزمره موضوع این نشست است و جنسیت چه ارتباطی با زندگی روزمره دارد. بیزارگیتی با اشاره به نظریات لوفور در باب روزمرگی گفت زنان و جوانان بیش از هر قشر دیگری در معرض ملال زندگی روزمره قرار میگیرند و زنان همیشه توسط قدرت به حاشیه و به درون خانهها سوق داده شدند و به همین دلیل زنان بیش از مردان در زندگی روزمره دست به راههایی برای رهایی از ملال زندگی روزمره میشوند.
فیروزه مهاجر صحبتهایش را با نظریات لوفور درباره زندگی روزمره و شهر شروع کرد و با اشاره به فیلم آکرمن گفت که شناتال آکرمن جز گروهی از فیلمسازان زنان فرانسوی است که تحت تاثیر لوفور در فیلمهای اولیهاش هست و در فیلم «خبرهایی از خانه» ما میبینیم که آکرمن شهر را با دوربینش به تسخیر خودش در میآورد. و همچنین در «زنانه» میبینیم که این زنان هم بخشی از شهر را به تسخیر خود در آوردند.
آزاده اکبری آخرین سخنران نشست دوم بود و صحبتهایش را با مبحث زبان زنانه شروع کرد اینکه چرا ما همیشه میگوییم ادبیات زنانه یا فیلم زنانه و هیچ وقت عنوان ادبیات مردانه را به کار نمیبریم؟ این خودش نشان دهنده این است که جنسیت به محض اینکه مطرح میشود یعنی قرار است درباره زنانگی صحبت کنیم. آزاده اکبری با تمرکز بر زبان به دو فیلم نگاه کرد. اینکه در فیلم «خبرهایی از خانه» میبینیم که زبان آکرمن زبان شکسته است در تمام فیلم ما دیالوگی نمیشنویم و زبان تصویر و صدا هر دو در خدمت ذهنیت زنانه فیلمساز هستند. پرسه زدن در شهر، بیگانگی در شهر جدید و ندیدین تصویر فیلمساز در طول فیلم به طور واضح همه دلیلی بر شکسته بودن این زبان است. آزاده اکبری در ادامه به فیلم «زنانه» اشاره کردند که این فیلم بر خلاف فیلم آکرمن سرشار از دیالوگ است و ما میبینیم اگرچه این زنان در حال بیان خودشان هستند ولی در حقیقت از بیان خودشان در برابر دوربین فیلمساز عاجزند.
همایش «نمود زندگی روزمره در سینمای مستند» توسط انجمن مستندسازان با همکاری خانه سینما و مشارکت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی طی روزهای ۲۵ تا ۲۷ آبان ماه در خانه سینما برگزار شد.