اسکورسیزی به روایت راجر ایبرت/ سینا گلمکانی/ انتشارات کتابکده کسری
به این فکر میکنم که اگر منتقدین هنری وجود نداشتند و یا اساسا منتقد همان تعریفی را داشت که یکی از کاراکترهای نمایشنامهی "در انتظار گودو" به عنوان ناسزا به کاراکتر دیگر میگوید: "منتقد نبود، چه خلایی در جریان حرکت هنر بوجود میآمد." البته میدانم این نگاه جهان سومی به اساس انتقاد، نقد و تاویل در لایههای ناخودآگاه ما وجود دارد. اما همانقدر که درجهان سوم منتقدین اصول نقد را رعایت نمیکنند صاحبان آثار هنری هم بیتوجه به منتقدین کار خود را میکنند. همانقدر که منتقدین در جهان اول سبب حرکت جنبشهای هنری به جلو شدند و حتی جریانات جدیدی را بوجود آوردند، این حضور در جهان سوم کم رنگ بوده و تعریف نشده است. چرا؟ چرایش را بگذارید بر عهدهی جامعهشناسی هنر، کار من نیست.
چند وقتی است که تمرکز لازم برای خواندن رمان و نمایشنامه را ندارم و دایم مشغول خواندن مقاله این و آن در مجلات هستم. گاهی هم چند صفحهای از اشعار بوکوفسکی عزیز را از کتاب "دختری با دامن کوتاه، بیرون پنجره اتاق من، انجیل میخونه" را میخوانم. دنبال این کتاب نگردید که در ایران چاپ نشده و نخواهد شد. به اسم کتاب دقت کنید!
اما چیزی که ذهن من را کاملا درگیر خود کرد کتابی بود دربارهی رابطهی یک منتقد و یک کارگردان؛ کتاب "اسکورسیزی به روایت راجر ایبرت". این کتاب مجموعهی متنهایی است که راجر ایبرت در مورد اسکورسیزی نوشته است. جالب است که اسکورسیزی و ایبرت دو بار بیشتر همدیگر را ندیدهاند و چیزی که این دو را به هم پیوند داده فیلمهای اسکورسیزی است.
اولین چیزی که در این کتاب مرا متعجب کرد راجر ایبرت بود با متنی که در سال ۱۹۷۳ دربارهی اسکورسیزی جوان نوشته است: این روزها استعدادهای جدید به وفور یافت میشوند؛ باگدانوویچ، کاپولا، فرد کین و... با این حال، احتمال زیاد میدهم که تا ده سال دیگر مارتین اسکورسیزی به کارگردانی در ردهی جهانی تبدیل شود. شاید کنار هم قرار دادن فلینی و اسکورسیزی، جوان اهل محلهی لیتل ایتالی نیویورک، بیاحتیاطانه و زودهنگام به نظر بیاید. اما با گفتن اینها بر نظر خود استوارتر شدم (نوامبر ۱۹۷۳).
چطور ممکن است منتقدی با دیدن اولین فیلم جوانی به این نتیجه برسد که او یکی از بزرگان سینمای جهان خواهد شد. به نظر میرسد بدلیل آنکه سنت نقد ادبی در غرب سابقهای طولانی داشته است، منتقدین هم به گونهای رشد پیدا میکنند که حتی میتوانند روند کاری ده سال آینده هنرمند را پیش بینی کنند. این درخشان است.
پیشنهاد میکنم کتاب را تا آخر بخوانید تا پیگیری یک منتقد را در طول سالهای فیلمسازی اسکورسیزی ببینید.