ذات مستند فکر کردن، خلاصه کردن و طبقه‌بندی کردن وقایع و آدم‌های پیرامون ماست. مشکل پیش روی «درباره سوزان سونتاگ»۱ به کارگردانی نانسی کیت۲ این است که چطور می‌شود موضوعی را که قابل‌طبقه‌بندی کردن نیست، طبقه‌بندی کرد.
در نگاه اول، تنها میزان دستاوردها و تلاش‌های سونتاگ و همچنین زندگی عشقی غیرمعمول و به عقیده برخی جنون‌آمیز او باعث می‌شود حس کنی سوژه سوزان سونتاگ بیشتر مناسب یک مینی‌سریال است تا اینکه بشود آن را در ۹۰ دقیقه خلاصه کرد.
شخصیت‌های زیادی نیستند که هم بشود نامشان را با بالاترین احترامات و صفات دنیای آکادمی همراه کرد و هم بشود در فیلمی مثل «گرملین۲: دارودسته جدید»۳ شاهد متلاشی شدن مخشان بود! برای همین می‌شود با خشنودی تمام گفت فیلم نانسی کیت موفق شده ما را وارد زندگی حیرت‌انگیز و پیچیده این زن برجسته کند. او با استفاده از تصاویر آرشیوی و بریده حرف‌های آدم‌های مختلف درونی‌ترین افکار، احساسات و گاه شک‌هایی را برای ما فاش می‌کند که هدایتگر سونتاگ در زندگی‌اش بودند.
چیزی که در این فیلم آدم را شگفت‌زده می‌کند این است که با پیش رفتن فیلم می‌بینیم که زندگی سونتاگ درواقع انعکاس‌دهنده بسیاری از وقایع مهم تاریخ مدرن بوده است. ویتنام؟ سونتاگ آنجا بوده. حقوق و فرهنگ همجنس‌خواهان؟ سونتاگ آنجا بوده، هرچند دراین‌باره چندان حرفی نزده. حتی در درگیری‌های یوگوسلاوی سابق هم ردپای سونتاگ دیده می‌شود. تصاویر آرشیوی فیلم با چنان مهارتی در کنار هم قرارگرفته‌اند که حتی می‌شود گفت این فیلم درواقع جنگی است از مهم‌ترین نقاط عطف فرهنگی قرن بیستم.
نکته تاثیرگذار دیگری که فیلم روی آن دست می‌گذارد این است که متوجه می‌شویم چقدر سونتاگ از منحنی که حالا نامش را فرهنگ توده می‌گذاریم جلوتر بوده است. او در زمانی درباره برخی موضوعات تابو مقاله نوشته که نوشتن درباره آن‌ها کاری خطرناک بود. عکاسی و فیلم عامه‌پسند (که در آن دوران در حلقه روشنفکران اصلاً درباره‌اش حرف نمی‌زدند) موضوعاتی بودند که برای سونتاگ ارزش حرف زدن داشتند و با چه ذهن روشنی درباره آن‌ها سخن گفته است. یکی از چیزهایی که فیلم کیت روشن می‌سازد این است که اگر قرار است در کتابی مرجع عبارت «فراتر از قله» را ببینی، باید حتماً نام سونتاگ کنار آن باشد.
البته این حرف‌ها به این معنا نیست که تصویر کیت از زندگی سونتاگ سراسر خوبی است. یک ذهن بسیار روشن گاهی می‌تواند ذهنی آزرده باشد و این توانایی کیت بوده که از نمایش جنبه‌های نه‌چندان دلپذیر زندگی سونتاگ شانه خالی نکرده است. بدین ترتیب است که فیلم نزدیک‌ترین تصویر را از سونتاگ برای ما ترسیم می‌کند حتی اگر خود سونتاگ را نشناسیم. یک بازی محبوب در میان طبقه متوسط رایج است که در آن مهمانی خیالی را تصور می‌کنند. پس از دیدن «درباره سوزان سونتاگ» بیننده حس می‌کند سر میز باید جایی برای سوژه فیلم باز کند. شک دارم که نورمن میلر یا گور ویدال به این مهمانی دعوت شوند!
و در آخر، به نظر باید بگذاریم خود سوزان حرف آخر را بزند: «نگذارید بر شما ریاست کنند، بر شما سلطه داشته باشند. اگر زن باشید این اتفاق برایتان می‌افتد، در تمام طول عمرتان و پایانی هم ندارد. این مزخرفات را قبول نکنید و به آن مردک بگویید گورش را گم کند.»
۱. Regarding Susan Sontag
۲. Nancy Kates
۳. Gremlins 2: The New Batch
سایت فیلم را اینجا ببینید:
http://sontagfilm.org/
