طی هفته‌های گذشته، مستندهایی از من به تهیه‌کنندگی آقای دکتر جواد ظهیری در مجموعه‌ای با عنوان فانوس در ساعات ۱۱ هر شب و ۳ هر بعدازظهر از شبکه مستند سیما پخش شده که علارغم اعلام طول فیلم‌ها در شروع نمایش آن‌ها، - تاجایی که من دیده‌ام- در چند فیلم، دستکاری‌های آشکاری صورت گرفته که تنها به چند مورد آن اشاره می‌کنم.
۱- حذف ثانیه‌هایی از فیلم- احتمالا- به بهانه‌ی سکوت میان دو موسیقی که در نتیجه منجر به قطع ناگهانی یک موسیقی و اتصال ناگهانی به موسیقی دیگر و طبعا حذف ثانیه‌هایی از دو نما شده (مستند نجار، پسر عطار).
۲- قطع و یا دیزالو دلبخواهی دو نما و حذف ثانیه‌هایی از هر نما (جایی از مستند نجار، پسر عطار و مستند بار دیگر آن خانه).
۳- حذف جمعا بیش از ۶ دقیقه از مستند بار دیگر آن خانه به دلایل نامشخص.
۴- حذف مجموعه‌ای از نماهای مستند بار دیگر آن خانه که در تکرار نمایش همان فیلم همراه با توضیح واضحات راوی! این بار، نماهای حذف‌شده از نسخه‌ی اصلی، به صورت نماهای پراکنده وآشفته به نمایش درآمده!؟
۵- حذف ثانیه‌هایی از مستند عزت اگر به قهوه خانه نیاید.
۶- جالب‌ترین بخش برنامه فانوس بخش معرفی آثار است. از بیش از پنجاه فیلمی که ساخته‌ام تنها به شمار اندکی از آن‌ها اشاره و شماری از آن‌ها نیز اشتباه خوانده شده فی‌المثل مهمانِ خانه‌ی عذرا به مهمانخانه عذرا تغییر نام می‌دهد و یا مستند دره‌ی گوران، گهواره‌ای که تکان می‌خورد به دو مستند تبدیل می‌شود با عناوین دره‌ی گوردان! و گهواره‌ای که تکان می‌خورد!
اگر بی‌احترامی به کارگردان به عنوان صاحب معنوی اثر و نادیده گرفتن تهیه‌کننده، در اعمال رویه‌ی دخل و تصرف کردن‌های برنامه‌ساز فانوس، قابل چشم‌پوشی باشد قطعا بی‌توجهی به فهم و سلیقه‌ی مخاطبی که به شبکه یا فیلم مورد علاقه خود اعتماد می‌کند قابل چشم‌پوشی نیست.
براستی براساس چه معیاری برنامه‌ساز فانوس به خود اجازه می‌دهد برای میزان کردن زمان برنامه خود (با فیلم به نمایش‌درآمده) این تبدیلات و تغییرات ناسنجیده را روی فیلم‌ها اعمال کند.
قطعا در هنگام بازبینی نهایی هر فیلم، نظام ممیزی مواردی را که با ضابطه‌های تعریف‌شده منطبق نباشد به تهیه‌کننده یا کارگردان اطلاع می‌دهد و در صورت عدم تغییر و یا اصلاح، نمایش آن اثر منتفی و به تهیه‌کننده یا کارگردان برگردانده می‌شود.
به هرحال به هم ریختن ساخت و ساز یک فیلم با هر محمل و منطقی، بدون اطلاع سازنده آن، اگر یک امر ضداخلاقی نباشد یک عمل ضد هنری‌ست که بیشترین صدمه‌ی آن متوجه مخاطب خواهد شد.
نکته‌ی آخر این‌که آیا برای شبکه‌ای که اختصاص به نمایش فیلم مستند دارد همواره نمایش فیلم‌های مستند باید همراه توضیح واضحات و نقد اثر باشد؟ و آیا گاهی کافی نیست که اثر همان‌گونه که هست نمایش داده شود و بدون خواندن انشا‌های آن‌چنانی روی فیلم‌ها - نمونه فانوس- فهم و درک و قضاوت درباره‌ی اثر به خود مخاطب واگذار شود؟
عکس: پشت صحنه‌ی فیلم مستند نجار، پسر عطار
