با توجه به حضور جهانی شبکه‌های ماهواره‌ای در نظام جهانی این مقاله تاملی است در باب ویژگی¬ها و کارکرد پدیده‌ای به نام «تلویزیون» در مفهوم عام و جهانی آن. به همین خاطر از عنوان مترادف آن یعنی «صداوسیما» که مفهوم خاص تلویزیون در کشور ما را به ذهن متبادر می‌کند پرهیز شده است.
هنگامی‌که در ۱۹۴۸ سینماگران به‌طورجدی متوجه ظهور رقیبی به نام تلویزیون شدند (۱) شاید هنوز فکر نمی‌کردند که این رسانه طی چند دهه از یک رقیب کوچک که جنبه‌های رادیویی آن بیشتر از وجهه بصری آن است به قدرتی جهانی برای سرگرم سازی، فرهنگ‌سازی و در بسیاری موارد کنترل فکر بدل شود.
اما به نظر می‌رسد در خلال زمان، تلویزیون واجد ویژگی‌هایی شد که این رسانه را به ورطه‌ای خطرناک سوق می‌دهد. میل شدید این رسانه به پر کردن تمام ساعات مخاطبین، در دسترس بودن و سهل‌الوصول بودن آن و رقابت شبکه‌های مختلف پیام‌رسان یک جریان اطلاعات همیشگی و در اغلب موارد یک‌سویه را ایجاد نموده است که راهی ایده آل برای قدرت‌های جهانی است تا به کمک آن کنترل جریان فکر و فرهنگ بشری را به دست بگیرند.
نگرانی در این مورد مختص کشور ما و هجوم غیرقابل‌مهار امواج ماهواره‌ای در سال‌های اخیر نیست. ما به‌دفعات نشانه‌های این نگرانی فزاینده را در آثار سینماگران متاخر مشاهده کرده‌ایم به‌عنوان‌مثال در فیلم دیوار ساخته آلن پارکر، شخصیت اصلی که از طرف همسرش مورد خیانت قرارگرفته است؛ تلویزیونی که در شبکه‌های مختلف صحنه‌های معاشقه نشان می‌دهد را از پنجره ساختمان به پائین پرتاب می‌کند (۲).
چنین نگاه تلخی را که شاید در زمان ساخته‌شدن چنین فیلم‌هایی تندرو به نظر می‌آمد در آثار دیگر سینماگرانی که گرایش‌ها مستقل دارند می‌توان دید (۳).
اما امروز که همه‌جا صحبت از جهانی‌شدن و تغییر سبک زندگی است و به مدد تکنولوژی روز و اینترنت شاهد حضور مهمانان ناخوانده‌ای مثل شبکه‌های ماهواره‌ای و اینترنتی در حریم خصوصی خود هستیم شاید دشمنی و نفرت آنان از رسانه‌ی تلویزیون را درک کنیم.
این نوع نگاه به تلویزیون، ریشه در تفاوتی بزرگ و مهم بین سینما و تلویزیون دارد: در سینما این مخاطبین هستند که با قصد و نیت قبلی و کاملاً برنامه‌ریزی‌شده دیدن تصاویر نمایش داده‌شده را انتخاب می‌کنند. همین ویژگی سینما سبب می‌شود تا در سینما تا حدودی امکان غربالگری وجود داشته باشد مثلاً امکان اعمال محدودیت ورود به سالن بر اساس سن مخاطب، اما در مورد تلویزیون مخاطبین در معرض تصاویر آن قرار می‌گیرند. از طرف دیگر حجم تصاویر و برنامه‌هایی که در تلویزیون به مخاطب ارائه می‌شود بیشتر به یک بمباران شبیه است.
البته اختلاف و رقابت بین سینما و تلویزیون از آغاز پیدایش آن‌ها وجود داشته همان‌طور که همکاری و هم‌آوایی هم در میان بوده است.(۴) اما این اعتراضات با توجه به ویژگی‌های تکنولوژیک تلویزیون که خصوصیاتی ذاتی را به آن تحمیل کرده است مطرح می‌گردد.
نگاهی اجمالی به تاریخ سینما و تلویزیون نشان می‌دهد که چطور باگذشت زمان این وسیله صاحب این ویژگی‌ها شد و آن‌ها را برای خود تثبیت کرد.
صفحه کوچک تلویزیون در مقایسه با پرده بزرگ سینما باعث شد تا برنامه‌ها به سمت استفاده از نماهای درشت، حرکات زیاد و پر جست‌وخیز و صحبت کردن، درست با لنز دوربین حرکت کنند. سهل‌الوصول بودن یکی از ویژگی‌های مهم بود که برنامه‌سازان تلویزیونی در غرب بیشتر از بقیه موارد روی آن مانور می‌دادند. اینکه شما برای تماشای فیلم یا نمایش در سالن باید مقدماتی را رعایت کنید، لباس رسمی بپوشید و باتحمل هزینه‌هایی از منزل خارج شوید؛ اما برای تماشای تلویزیون هیچ آدابی و ترتیبی لازم نیست. شما می‌توانید در جمع خصوصی خود با لباس منزل و در هر حالتی که هستید. در مقابل گیرنده‌های خود بنشینید.
با این تعبیر این مسئله که در مقابل لذت جمعی تماشا و کشف در سینما و تئاتر، تهدیدی برای تلویزیون محسوب می‌شد، تبدیل به فرصت شد.
با همین دیدگاه، برنامه‌سازی برای تمام ساعات مخاطبین در دستور کار قرار گرفت تا انسان غربی که فردیتش بیش‌ازپیش اعتبار یافته بود (۵) در هر ساعت و حالتی درشبانه‌روز که اراده کرد با فشار یک کلید بتواند به آن دسترسی داشته باشد.
این نوع برنامه‌سازی باعث شد تا حجم عظیمی از برنامه‌های به‌سرعت آماده‌شده برای اشتهای سیری‌ناپذیر آنتن تهیه شود و این دو ویژگی یعنی حجم زیاد و سرعت‌بالا هردو دست‌به‌دست هم دادند تا بهره این رسانه را از «هنر» کم کنند.
شاید همین خصوصیات باعث شد تا این رسانه باوجود قدرت فراوان خود هیچ‌گاه نتواند به‌عنوان یک هنر مستقل مطرح شود. (۶)
مقصود از هنر در اینجا مفهوم رایج آن در عصر حاضر است یا به روایتی «هنرهای زیبا» زیرا به نظر می‌رسد اساساً مفهومی که ما از «هنر» درک می‌کنیم با مفهومی که به‌عنوان «هنر» پس از دوران مدرن همراه با ورود سیستم آموزشی جدید و تکنولوژی به ما ارائه‌شده است متفاوت است؛ و این تفاوت منشا بسیاری از تناقضات است که بحث پیرامون آن مجالی دیگر می‌طلبد.
البته تلویزیون ویژگی‌های مثبت زیادی داشت. این پدیده به‌سرعت به یکی از قدرتمندترین وسایل ارتباط‌جمعی بدل شد. مخابره تصاویر خبری و برنامه‌های زنده و رویدادهای ورزشی ازجمله ویژگی‌های غیرقابل‌رقابت تلویزیون بود. از طرف دیگر نمی‌توان گفت که اصولاً تولیدات تلویزیونی یکسره فاقد هنرند. در طول زمان تلویزیون سعی کرد با استفاده از پروژه‌های خاص به روش تولید فیلم و نه تولید تلویزیونی (۷) به تولیدات هنری بپردازد. خرید آثار معروف تولیدشده و فیلم‌برداری از نمایش‌ها و آثار موسیقیایی اجراشده در سالن‌ها ازجمله ترفندهای دیگر تلویزیون برای افزودن بار هنری به تصاویر تلویزیونی بود.
مجموعه این ویژگی‌ها و خصوصیات باعث شده تا برنامه‌سازان در تلویزیون این نکته مهم را در نظر بگیرند که مخاطب تلویزیون در اکثر موارد در حال کارهای روزمره خود است که در معرض این رسانه قرار می‌گیرد. او ممکن است در حال مطالعه، کار منزل و یا صرف غذا باشد و برنامه‌های پخش‌شده باید او را به بیننده بدل کند؛ به‌عبارت‌دیگر این مخاطب نیست که تلویزیون را انتخاب کرده، بلکه این تلویزیون است که خود را به مخاطب عرضه می‌کند. این‌یکی از خصوصیات ذاتی مهم است که به نظر می‌رسد زمینه بسیاری از چالش‌ها با تلویزیون باشد.
تلویزیون با همین ویژگی بستر مناسبی برای عرضه معیارهای جهانی‌شدن است. معیارهایی که حتی اگر مخاطب آن‌ها را انتخاب نکرده باشد خود را به آن تحمیل می‌کنند.

۱. تاریخ سینما/ آرتور نایت/ ص ۳۸۱
۲. The Wall (دیوار) / ساخته آلن پارکر/ محصول ۱۹۸۲/ انگلیس/ بر اساس آلبوم موسیقی به همین نام از گروه پینک فلوید ساخته شد.
۳. «قاتلین بالفطره» ساخته اولیوراستون/ ۱۹۹۴/ و «شبکه» ساخته سیدنی لومت/ ۱۹۷۶، نمونه‌های دیگری هستند.
۴. سینما و تلویزیون در بسیاری موارد نیز همدیگر را تقویت و کمک کرده‌اند مثل تبلیغات فیلم‌های سینمایی در تلویزیون و حضور هنرمندان و تکنیک‌های سینمایی در تلویزیون که ارتباط این دو به‌طور تخصصی می‌تواند موضوع بحث جداگانه‌ای باشد.
۵. نه تنها اومانیسم به‌عنوان یک ویژگی نظام غرب این ویژگی را ترغیب می‌کند بلکه عرفی گرایی نظام جهانی (به تعبیر استاد صالحی امیری) نیز با آن منطبق است. همچنین در مقاله رمان، سینما و تلویزیون/ نوشته شهید آوینی/ در مورد این فرد محوری سخن به میان آمده است.
۶. رجوع شود به فصل رقابت تلویزیون/ تاریخ سینما/ آرتور نایت
۷. روش تولید تلویزیونی اقتضائاتی دارد که به نظر بسیاری از نظریه‌پردازان امکان خلاقیت و ابداع هنری را به‌شدت کاهش می‌دهددراین روش در استودیو معمولاً چند دوربین همزمان حضور دارند که تصاویر موضوع را طبق دستور کارگردان تلویزیونی به اتاق فرمان می‌فرستند. بحث در این موردنیاز به بررسی دقیق هردو روش تولید دارد که در حوصله این مختصر نمی‌گنجد.