امسال هم مثل اغلب این سال‌ها، با آمدن دبیری جدید برای جشنواره‌ی فجر، باز چیزهایی کم و چیزهایی اضافه خواهد شد، باز مقررات تغییر خواهد کرد و باز در معاونت سینمایی متکی به مدیریت فردی، چرخ سینما باز اختراع خواهد شد.
یکی از این تغییرات، اضافه شدن بخش مستند به جشنواره است. همان بخشی که سال گذشته بنا به سلیقه‌ی دبیر سال پیش حذف شده بود. با توجه به مدیریت نادرست و افت کیفی جشنواره‌های سینماحقیقت و فیلم کوتاه تهران در دو سال گذشته، اضافه شدن دوباره‌ی بخش مستند و کوتاه می‌تواند فرصتی باشد برای حضور و دیده شدن آثار. ولی آنچه اعلام شده، فقط اضافه شدن بخش مستند است، آن هم مستند بلند بالای ۷۰ دقیقه.
این اختراع چرخ، یکی از ویژگی‌هایش این است که فارغ از زمان‌های استاندارد جهانی که در همه‌ی جشنواره‌ها، تلویزیون‌ها و مراکز مستند در گوشه و کنار این جهان پهناور وجود دارد، زمان مستند بلند را به جای – حداکثر– ۶۰ دقیقه، به ۷۰ دقیقه افزایش داده‌اند. مسوولان جشنواره نیازی هم به توضیح نمی‌بینند که این عدد ۷۰ از کجا آمده و دلیلش چیست. ویژگی دیگر این اختراع این است که بی‌نیاز به نیم‌نگاهی به فضای غالب سینمای مستند ایران ـ که اغلب فیلم‌ها مستند کوتاه و مستند نیمه‌بلند هستند ـ تصمیم گرفته شده بخش مستند جشنواره‌ی فجر، فقط برای فیلم بلند باشد. این در حالی است که مستند بالای ۷۰دقیقه، آنقدر در زمینه تعداد نایاب و کم یاب است که با کمی اغماض، می‌توان ادعا کرد در بخش خصوصی، اصلا فیلم مستند ۷۰ دقیقه‌ای ساخته نمی‌شود. چرا که در شرایط بی‌حمایت نسبت به سینمای مستند، در سرزمینی که مستندسازان مهم و صاحب نامش بهترین فیلم‌هایشان را با سرمایه‌ی شخصی و در قالب کارگردان/تهیه‌کننده می‌سازند، کسی امکان سرمایه‌گذاری و ساخت چنین مستند‌هایی را پیدا نمی‌کند.
از این دو منظر، اختراع چرخ مستند جشنواره‌ی امسال سوال‌برانگیز جلوه می‌کند. ولی با رجوع به صحبت‌های مسوولان می‌توان دلیل حضور مجدد بخش مستند را دریافت. دبیر جشنواره در گفت‌وگوی مطبوعاتی‌اش، اضافه شدن این بخش را بر آمده از سه عامل معرفی کرده: پیشنهاد مدیر مرکز گسترش سینمای مستند، نظر صنوف و نظر مستندسازان. عنوان کلی "مستندسازان"، در نهایت متوجه چند فیلمساز نزدیک به مدیریت دولتی و مسوولان سینمایی است و استناد به این گروه معرفی نشده، نمی‌تواند دلیل موجهی باشد. در زمینه‌ی مستند، دو صنف در سینمای ایران وجود دارد: انجمن مستندسازان سینمای ایران و انجمن تهیه‌کنندگان مستند. بنده به‌عنوان نایب‌رییس انجمن مستندسازان، به صراحت اعلام می‌کنم در این زمینه کوچک‌ترین مشورتی با این دو صنف نشده و هیات مدیره‌ی هر دو صنف، نسبت به حضور بخش مستند به این شکل، معترض هستند.
می‌ماند نظر مدیر مرکز گسترش سینمای مستند که با مصاحبه چند روز بعد او و اعلام این‌که نطفه‌ی حضور این بخش در دل یک سفر استانی و با پیشنهاد او بسته شده، ماجرا روشن می‌شود. در شرایطی که فیلم بالای ۷۰دقیقه در بخش خصوصی ساخته نمی‌شود، این بخش فقط برای این گشایش یافته که تعدادی فیلم دولتی به نمایش درآید و تقدیرشود. در واقع، اختراع چرخ امسال، یک اختراع درون گروهی است. چرخی که قرار است فقط برای بخش دولتی بچرخد. همین.
در همین زمینه بخوانید:
موضع دو انجمن صنفی مستند به جشنواره‌ی فیلم فجر
این نوشته ابتدا در روزنامه‌ی شرق منتشر شده است.
