فیلم‌های مستندی هستند که می‌توانند یک منبع و مرجع مطالعاتی قوی به حساب بیایند. این دسته از مستند‌ها مخاطبشان را سرشار از اطلاعاتی سودمند می‌کنند. به نحوی که می‌توان بار‌ها و بار‌ها به آن‌ها رجوع کرد و هر بار نکته‌ای را از انبانشان بیرون کشید. 

فیلم بلند مدت شناسنامه در شمار چنین فیلم‌هایی قرار می‌گیرد که دیدنش را می‌شود به همگان توصیه و پیشنهاد کرد. شناسنامه دومین فیلم از ساخته‌های محمدرضا هاشمیان است که به یک مفهوم هویتی می‌پردازد و درکنار مستند سبز، سپید، سرخ حلقه‌ی میانی یک سه گانه را شکل می‌دهد. اگر فیلم اول در مرکز خود به یک ابزار نمادین ـ پرچم ـ می‌پرداخت، شناسنامه اساسی‌ترین برگه هویتی آدم‌ها را در قاب می‌گیرد. هاشمیان با نام گذاری فیلمش به عنوان شناسنامه، به مخاطب از‌‌‌ همان بیرون فیلم می‌گوید قرار است خیلی مستقیم به تعریف شناسنامه بپردازد. فصول اولیه فیلم نیز با همین نیت جلو می‌رود. گوینده با این جمله‌ی آشنا شروع می‌کند: «بودن یا نبودن». و بعد به سراغ این می‌رود که وجود یا عدم وجود شناسنامه، یا داشتن و نداشتن آن چگونه به بود و نبود آدم‌ها شکل می‌دهد. شناسنامه به عنوان برگه احراز هویت، خودش را در چهار مقطع مهم از زندگی آدم‌ها به رخ می‌کشد و عیان می‌کند؛ به شهادت فیلم، زمانی که به هستی پای می‌گذاریم، در روزی که ازدواج می‌کنیم، به هنگامی که بچه دار می‌شویم و وقتی که از دنیا می‌رویم، شناسنامه بیشترین کارکرد را می‌یابد. اگرچه فیلم، نقش‌های فرعی‌تر شناسنامه را نیز نمایش می‌دهد. از تیزهوشی فیلمساز است که به سراغ موضوعی رفته که از پتانسیل بالایی برای ساخت یک فیلم خوب برخوردار است و هاشمیان به واقع از این موضوع یک فیلم خوب شکل داده است. 

فیلم پس از فصل تعریف موضوع خود، به عقب می‌رود و در روندی واقعه نگارانه، تولد شناسنامه را در دنیا ـ به شکل مختصر ـ و ایران ـ با جزییاتی کامل ـ تعریف می‌کند. آن چنان که فیلم می‌گوید زمان زیادی نمی‌گذرد از روزی که اولین شناسنامه در ایران به نام شخصی سند زده می‌شود و امروز نیز شناسنامه را باید یک موجود ۹۳ ساله بدانیم. توفیق فیلم در این است که صرفا به گفتگو با آدم و کار‌شناسان بسنده نمی‌کند و با ترکیب تصاویر آرشیویِ با کیفیت در میان روایت، به ساختاری جذاب می‌رسد. هاشمیان به نسبت فیلم سبز، سپید، سرخ، در اینجا پخته‌تر عمل می‌کند و با انتخاب لحنی طنز در هنگامی که مخاطب لبریز از اطلاعات شده، تنفسی به او می‌دهد. از این حیث فصل‌های بازسازی شده فیلم شناسنامه به طراوت فیلم کمک زیادی می‌کنند. البته تحقیق و پژوهش فیلم که به حق نامزدی دریافت بهترین جایزه پژوهش در جشنواره سینما حقیقت را برای آن به ارمغان آورد، ممتاز‌ترین ارزش وجودی فیلم است. هاشمیان لحظه‌های جذابی در ارتباط با شناسنامه پیدا کرده که می‌توانم به برخی از آن‌ها اشاره کنم: صدور شناسنامه ترکی در زمان جدایی طلبی جعفر پیشه وری، مشکل شناسنامه محمد مصدق برای کاندیداتوری مجلس، علت تغییر نام خانوادگی برادر امام خمینی (ره)، فهرستی از تقاضای تغییر نام‌ها، اعتراض ارتشبد آریانا به تکرار نام فامیلی او و مساله تبار‌شناسی جلال الدین فارسی. شناسنامه، فیلم خوبی است که دیدنش حتی تماشاگران غیرعلاقمند به سینمای مستند را خوش می‌آید.