چند نکته برای جشنواره سینمای حقیقت سال بعد

چند نکته برای جشنواره سینمای حقیقت سال بعد
پرونده هفتمین دوره (۲۴)

[ شیرین برق نورد ]

بعد از پایان جشنواره سینما حقیقت، طبق روال همیشه، بیشتر توجه و نقطه نظر‌های فیلمسازان، صاحب نظران و منتقدان به سوی نتایج داوری جشنواره جلب شد بی‌آنکه کسی به کیفیت برگزاری خود جشنواره توجهی کند و یا مجالی برای نقد و بررسی جزییات اجرایی آن بیابد. گویی این جزو عادات دیرینه ما فیلمسازان شده است. در طول برگزاری یک جشنواره، کاستی‌های اجرایی و کمبودهای کیفیی آن را می‌بینیم و به زبان می‌آوریم اما وقتی نتایج داوری اعلام می‌شود و جشنواره به پایان می‌رسد، فراموش می‌کنیم اصلا چه جشنواره‌ای را پشت سر گذاشتیم و چقدر آن را مطابق خواست‌ها و انتظارات حرفه‌ایمان یافتیم. آنقدر بحث بر سر نتایج داوری، داغ می‌شود که آسیب‌هایی که کمبودهای کیفی جشنواره به خودمان و سینمای مستندنمان وارد ساخت از یادمان می‌رود. غرض از نوشتن این مطلب اما توجه دادن مخاطبان به نکاتی است که اگر چه به ظاهر کم اهمیت جلوه می‌کنند، اما به نوبه خود نقش مهمی در ارتقای سینمای مستند کشورمان ایفا می‌کند.
جشنواره سینما حقیقت، مدعی مهم‌ترین رویداد سینمای مستند ایران، تنها جشنواره بین المللی اختصاصی سینمای مستند در این کشور است. تعداد قابل توجهی مهمان خارجی که اکثر آن‌ها، افرادی متخصص و کاردان در این زمینه هستند، در این جشنواره حضور پیدا می‌کنند اما متاسفانه، برخی از ساده‌ترین نکات یک جشنواره بین المللی در آن رعایت نمی‌شود. در زیر به چند نکته بسیار حائز اهمیت اشاره می‌کنم:
۱
در دفترچه برنامه فیلم‌های جشنواره و نیز اکثر بنر‌ها و پوسترهای آن، به جای واژه 7th که معادل کلمه «هفتمین» (هفتمین جشنواره بین المللی سینما حقیقت) است، به اشتباه، 7nd نوشته شده بود. این غلط املایی فاحش، نشان از بی‌توجهی و سهل انگاری مسئولین بخش بین الملل آن دارد و هرگز برازنده هیچ جشنواره بین المللی در دنیا نیست. وقتی این نکته را به یکی از کارکنان کمیته بین الملل جشنواره متذکر شدم با خنده به من گفت «از این اشتباهات بالاخره در هر جشنواره بزرگی رخ می‌دهد. شما خودتان را خیلی ناراحت نکنید.»
اما برخلاف پیشنهاد آن شخص، من نتوانستم ذهن خود را از این اشتباه باورنکردنی، ‌‌‌ رها سازم. با خود فکر می‌کردم که مدیریت جشنواره، هر لحظه که متوجه این اشکال شده بود، می‌بایست فورا آن را تصحیح می‌کرد. هزینه تصحیح این اشکال و اشکال‌هایی از این دست که متاسفانه به وفور در مواد تبلیغاتی ما به چشم می‌خورد، به مراتب کمتر از هزینه آبروریزی و زیر سئوال رفتن مدیریت، دقت و سواد ارگان مربوطه است. پرداخت هزینه‌ای سنگین برای اشتباهی به ظاهر بسیار کوچک در همین جشنواره نیز، درس عبرتی برای تیم برگزاری سال آینده آن می‌شد تا در اجرای کارهای خود ‌‌‌نهایت دقت، حوصله و وسواس را به خرج دهند و ویترین تنها جشنواره بین المللی اختصاصی سینمای مستند ایران را امری دم دستی و سرسری نپندارند.
۲
در جشنواره امسال، مهمانان خارجی زیادی حضور داشتند. بسیاری از آن‌ها، کارگردان‌های فیلم‌های منتخب جشنواره بودند. ما هم از آنجا که در ایران، فرصت دیدن فیلم‌های مستند به روز دنیا آنهم بر روی پرده سینما برایمان بسیار کم حاصل می‌شود، بیشتر به دیدن فیلم‌های بخش بین الملل جشنواره شتافتیم. نکته حیرت آور این بود که پس از اکران فیلم‌های خارجی، در حالیکه فیلمساز در سالن حضور داشت، به روی صحنه فراخوانده نمی‌شد تا بیننده اولا بداند که فیلمساز فیلمی که شاهدش بود در ایران است، دوما بداند که وی در‌‌‌ همان سالن حضور دارد و سوما با چهره او آشنا شود. این از اساسی‌ترین و پایه‌ترین کارهایی است که در هر جشنواره کوچک و بزرگ بین المللی در دنیا انجام می‌گردد. در تمام جشنواره‌های بین المللی دنیا، اگر فیلمسازدر سالنی که فیلمش به نمایش در می‌آید، حضور داشته باشد، پس از اتمام نمایش فیلم، به روی صحنه دعوت می‌شود تا حدود ده الی پانزده دقیقه برای بیننده‌ها راجع به کارش صحبت کند. برای جلوگیری از به هم خوردن زمان بندی اکران فیلم‌ها در سانس‌های بعدی، شخص مصاحبه کننده می‌بایست کنترل زمانی این مصاحبه را در دست گیرد و آن را در محدوده زمانی تعیین شده مدیریت کند. تماشاگر می‌تواند پس از اتمام این گفتگو، در صورت تمایل، مابقی سئوال‌های خود را از فیلمساز، خارج از سالن انجام دهد. در آن صورت، گفت‌و‌گوی طولانی‌تر، دیگر تنها به افرادی واگذار می‌شود که اولا زبان بدانند و ثانیا سئوال‌های دیگری غیر از آنچه درباره‌اش شنیده‌اند از فیلمساز داشته باشند. به شخصه شاهد بودم که فیلمساز خارجی پس از اکران فیلمش، منتظر این بود که به روی صحنه فراخوانده شود و گفت‌و‌گوی مختصری با تماشاگران داشته باشد و وقتی این امر محقق نمی‌شد، بسیار تعجب می‌کرد. در واقع او انتظار داشت تا اولین ارتباط را با مخاطبش، حالا که حی و حاضر در آنجا حضور دارد برقرار کند و وقت را از دست ندهد. بیننده هم که مدتی با فیلم وی سر کرده، هنوز در حال و هوای آن است و طبیعتا مشتاق شنیدن درباره آن از زبان خود فیلمساز. عدم وجود چنین جلسه کوتاهی، باعث می‌شد تا تماشاگران هم وقتی از سالن بیرون می‌آمدند از یکدیگر بپرسند آیا فیلمساز این فیلم در سالن بود؟ چه شکلی است؟ و با پرس و جو به دنبالش بگردند.
جشنواره، جلسات پرسش و پاسخ‌های مجزایی درباره فیلم‌های اکران شده ترتیب داده بود. اما این جلسات، دیدار با فیلمساز و شنیدن راجع به فیلمش را پیچیده‌تر می‌کرد. فیلمی که دیده می‌شد، جلسه پرسش و پاسخ‌اش با فاصله‌ای طولانی، ‌گاه فردای آن روز شکل می‌گرفت. تازه در آن جلسات، نه فقط یک فیلم، بلکه چندین فیلم یکی پس از دیگری نقد می‌شدند. معمولا بیننده ترجیح می‌داد به جای حضور در جلسه پرسش و پاسخ فیلمی که ساعاتی پیش یا دیروز دیده است، فیلم جدید دیگری را تماشا کند. در نتیجه علی رغم میلش، نمی‌توانست در آن جلسات شرکت کند. یکی از سئوال‌های معمول از جانب فیلمساز در آن جلسات این بود که «چه کسی فیلم مرا دیده است؟» ‌گاه تعداد افرادی که فیلم را دیده بودند بسیار کم بود در حالیکه روز نمایش فیلمش، او شاهد بوده که سالن مملو از تماشاگر بوده است. در هر جشنواره بین المللی، اگر جلساتی ویژه برای نقد و بررسی برخی از فیلم‌ها در ساعاتی مشخص صورت می‌گیرد، برای آن است که به صورت میزگرد، راجع به مسائلی عمیق‌تر و گسترده‌تر از آنچه خود فیلمساز به صورت سرپایی و کوتاه پس از اکران فیلمش راجع به آن صحبت کرده بود، گفت‌و‌گو شود نه اینکه تنها فرصت برای شنیدن راجع به آن فیلم و آشنایی با فیلمسازش باشد.
۳
طبق روال جشنواره‌های ایران، کاتالوگ جشنواره که شامل اسامی و خلاصه فیلم‌ها با ذکر عوامل اصلی آن و سال تولید و کشور تولید کننده است چند روز پس از آغاز جشنواره حاضر و توزیع شد. جای شکرش باقی بود که امسال، آن را در آخرین روز جشنواره توزیع نکردند اما همچنان، این کاتالوگ با تاخیر آماده شد. وجود این کاتالوگ در معرفی بهتر فیلم‌ها و کمک به تصمیم گیری بیننده برای انتخاب فیلم مورد علاقه‌اش بسیار مهم و تاثیرگذار است. خصوصا وقتی که پای مه‌مان خارجی در میان است، اهمیت این کاتالوگ دو چندان می‌گردد چرا که وسیله‌ای برای معرفی فیلمساز و فیلمش محسوب می‌شود و باب آشنایی فیلمساز‌ها با یکدیگر را باز می‌کند.
۴
جابجایی سانس‌های نمایش و حذف برخی از فیلم‌ها به دلیل گنجاندن فیلمی دیگر در آن سانس و بی‌نظمی‌هایی از این دست باز هم در این جشنواره به چشم خورد. خصوصا روزهای آخر آن، شاهد بی‌نظمی‌های فراوانی از آن قبیل شدیم. یادم است در یکی از روزهای پایانی جشنواره، من که تقریبا از ظهر به سینما فلسطین رفته بودم، تا شب، نتوانستم هیچکدام از فیلم‌های منتخب خود را برای دیدن ببینم. حتی یکی از پیشکسوتان سینمای مستند نیز به پیشنهاد من برای دیدن یکی از فیلم‌ها در سانس‌های آخر روز به سینما فلسطین آمد که متاسفانه به راحتی، نمایش آن فیلم را کنسل کردند و به جایش نمایش فیلم سانس قبلی در سالن کوچک‌تر را تکرار کردند. وقتی به مسئولین جشنواره بابت این امر معترض شدیم، با خونسردی به ما گفت که «به دلیل اینکه فیلمساز خارجی این فیلم در جشنواره حضور ندارد، ما این امکان را محقق دانستیم تا نمایش فیلمش را کنسل کنیم و به جای آن، نمایش فیلمی ایرانی که علی رغم استقبال فراوان مردم، در سینمای کوچکی اکران داده بودیم تکرار کنیم.» فارغ از کمترین اهمیت و توجه به وقت و زمان و اشتیاق یکسری بیننده که برنامه‌های خود را تنظیم کرده بودند تا فیلم مورد نظر خود را ببینند.
۵
اشکال در اندازه قاب تصویر (Aspect Ratio) پخش برخی فیلم‌ها در این جشنواره بسیار آزاردهنده بود. خصوصا برای بیننده‌هایی که خود، تصویربردار سینما هستند و توجه و حساسیت ویژه‌ای نسبت به قاب بندی نماهای یک فیلم دارند. تقریبا تمام فیلم‌های روز پنجم جشنواره (شنبه ۹۲/۹/۲۳) در سالن شماره ۱ فلسطین، از صبح تا غروب، اشکال اندازه قاب تصویر در پخش خود داشتند. فیلم‌ها از طول کش آمده بودند و بخش‌هایی از سمت راست و چپ تصویرشان حذف شده بود. با مراجعه پی در پی به مسئولین پخش، در صدد بهبود آن بر آمدند اما وقتی مشکل را پیدا نمی‌کردند، اصرار بر این باور داشتند که فایل فیلم‌ها مشکل دارد. نهایتا در غروب‌‌‌ همان روز، متوجه شدند که مشکل از تنظیمات دستگاه پخش خود بوده است و توانستند آن را برطرف کنند.
اشکالاتی از این دست، شاید به ظاهر بی‌اهمیت و جزیی بنماید، اما از مهم‌ترین و اصلیترین نکات یک جشنواره آن هم در سطحی بین المللی است. اینکه برآیند یک جشنواره را تنها محدود به نحوه انتخاب و داوری آن کنیم، سودی برایمان ندارد. هرگاه جزیی‌ترین امور کیفی برگزاری یک جشنواره برایمان مهم جلوه کرد و به تک تک آن‌ها توجه و حساسیت ویژه‌ای اختصاص دادیم، اهمیت به نحوه داوری آن نیز موجه تلقی خواهد شد. همین ارتقا توقعات و انتظارات مخاطبان از امور کیفی یک جشنواره در این سطح است که به تدریج جایگاه و اهمیت سینمای مستند را تثبیت خواهد کرد و خود به خود باعث بهبود نقاط ضعف این سینما خواهد گشت.
امیدوارم تا مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، از شنیدن انتقادات و نقطه نظرهای مربوط به کاستی‌های جشنواره‌اش استقبال کند و در بهبود آن‌ها در جشنواره سال آینده‌اش بکوشد.

در همین زمینه بخوانید:

نگاهی به مستند شناسنامه | پرونده هفتمین دوره (۲۳)

نگاهی به بخشی از مستندهای نمایش داده شده روز ششم و هفتم | پرونده هفتمین دوره (۲۲)

منبع: رای بن مستند | تاريخ: 1392/11/12

| فهرست مطالب

ابتدای صفحه |

به گروه فيس بوک ما بپيونديد